Ostroga piętowa to rozpoznanie bardzo często stawiane przez lekarzy, kiedy w okolicy pięty pojawia się silny ból. Szacuje się, że około 7% społeczeństwa powyżej 65 rż cierpi na tę dolegliwość. Jednak same ostrogi piętowe bardzo często nie są przyczyną bólu. Co więc stoi za występowaniem bólu, jaka jest patogeneza schorzenia i jak je leczyć?
Anatomia stopy
Aby dowiedzieć się czym tak naprawdę jest ostroga piętowa musimy przyjrzeć się anatomii i biomechanice stopy człowieka. Składa się ona z 26 kości, które złączone są za pomocą 33 stawów. Dodatkowo do nich przyczepia się wiele mięśni i więzadeł odpowiedzialnych za ruchy i stabilizację stopy. Tak skomplikowana struktura pozwala nam przez okres kilkudziesięciu lat chodzić, skakać czy biegać. Pod wpływem tych aktywności przenosi ogromne ciężary, które musi w znacznym stopniu amortyzować. Nic dziwnego, że z czasem ta doskonała konstrukcja może ulec awarii. Najistotniejszą rolę w procesie chorobowym gra rozcięgno piętowe, które można wyobrazić sobie jako namiot rozpięty na stelażu kostnym podeszwy stopy, gdyż to jego część to właśnie ostroga, ale o tym za chwilę.
Ostroga nie przebija stopy
Wiele osób myśląc o ostrodze piętowej ma przed oczyma wystający niczym kolec fragment kostny wbijający się w piętę niczym gwóźdź, jednak jest to wizja dalece odbiegająca od rzeczywistego stanu rzeczy. Ostrogi piętowe oczywiście istnieją i w 50% przypadkach są obecne w przypadku… zapalenia rozcięgna podeszwowego. To właśnie tego terminu powinniśmy używać myśląc o ostrogach piętowych, a dokładniej o zapaleniu przyczepu rozcięgna podeszwowego. To właśnie stan zapalny, który rozwija się w przypadku tego schorzenia jest w głównej mierze przyczyną dolegliwości bólowych. Przyczynia się bezpośrednio do powstania wyrośli kostnych, ponieważ długotrwale utrzymujący się stan zapalny powoduje sklerotyzację przyczepu rozcięgna i wytworzenie dodatkowej tkanki kostnej. Obecnie na podstawie wielu badań podważa się tezę, że mają one istotny wpływ na występowanie bólu. Tylko w nielicznych przypadkach ostroga może uciskać na struktury nerwowe i wywoływać ból. W jednym z badań wykazano, że ostroga piętowa występowała bezobjawowo u 61% badanych.
Przyczyna
Przyczyn powstawania schorzenia jest wiele. Największy wpływ wydają się mieć mikrourazy i przeciążenia działające na rozcięgno podeszwowe w wyniku np:
- źle dobrana i prowadzona aktywność fizyczna zawierająca w sobie dużo elementów biegania, skakania, chodu,
- nieodpowiednio dobrane i niewygodne obuwie,
- nadwaga,
- wady postawy np. płaskostopie, koślawe ustawienie stopy
- wcześniejsze urazy np. złamania, skręcenia, zwichnięcia
- praca stojąca,
- wiek powyżej 50 lat- zachodzą wówczas zmiany w strukturze tkanki tłuszczowej, która amortyzuje uderzenia pięty o podłoże podczas chodu.
Czy na pewno ostroga?
Często zdarza się, że przyczyną bólu pięty jest inna choroba, która również przebiega w obrębie stopy. Może to być zapalenie kaletki w okolicach ścięgna achillesa. Należy również wykluczyć zapalenie ścięgna achillesa w okolicy guza piętowego zwane również piętą Haglunda. Jest to analogiczne schorzenie, które prowadzi do sklerotyzacji ścięgna jednak na przeciwległym biegunie stopy. Ponadto guzy, neuralgie, zapalenia ścięgien mięśni działających na stopę, czy w końcu złamania kości piętowej.
Aby zdiagnozować występowanie ostrogi piętowej zazwyczaj przeprowadza się dokładny wywiad mający na celu określenie czasu trwania dolegliwości, czynników potęgujących i łagodzących ból. Ważnym elementem diagnostyki jest badanie palpacyjne i testy kliniczne. Zazwyczaj wykonuje się zdjęcie RTG lub diagnostykę obrazową metodą ultrasonograficzną.
Leczenie
Niestety przy leczeniu tego typu schorzeń należy uzbroić się w cierpliwość. Leczenie może potrwać nawet rok, co przyczynia się do upowszechnienia opinii o braku skuteczności leczenia ostróg. Jednak badania dowodzą, że leczenie nieoperacyjne cechuje się 90-cio procentową skutecznością. Polega ono w głównej mierze na kinezyterapii, która ma za zadanie rozciągnąć i uelastycznić strukturę samego więzadła, jak i mięśni, które na nie oddziałują. Osiąga się to poprzez wprowadzanie ćwiczeń rozciągajacych rozcięgno podeszwowe, mięśni zginających podeszwowo stopę, jak i wzmacnianie poszczególnych mięśni w celu przywrócenia równowagi napięć.
W leczeniu stosuje się również terapię manualną, igłoterapię i kinesiotaping, który pozwala utrzymać rozluźnienie uzyskane za pomocą ćwiczeń i masażu.
Powszechnie wykorzystywana jest również fizykoterapia, która wspomaga regenerację struktur i pomaga w walce z bólem. Szczególnie dobre efekty przynosi terapia ultradźwiękowa, laseroterapia, oraz terapia falą uderzeniową.
Ponadto niezbędne jest dobranie prawidłowego obuwia, które pomoże w amortyzacji wstrząsów podczas chodu, jak i wymusza odpowiednie ustawienie stopy.
Dodatkowo zastosowanie znajdują również specjalnie wykonane ortezy i szyny, które pomagają w redukcji sił działających na stopę.
Metody operacyjne są obecnie rzadko stosowane, ponieważ zwykle przynoszą więcej szkód niż wymiernych korzyści. Operację przecięcia ścięgna w celu jego odbarczenia wykonuje się tylko w szczególnych przypadkach i wiąże się to z możliwością opadnięcia łuku podłużnego stopy.
Więc?
Leczenie schorzenia jakim jest ostroga piętowa jest uciążliwe i długotrwałe ze względu na umiejscowienie zmian chorobowych w stopie, na której spędzamy dużą część naszego czasu, i która przenosi ogromne obciążenia. Podstawowymi elementami są dokładna diagnostyka przyczyny powstania zapalenia, odpowiednio dobrana rehabilitacja i duże pokłady cierpliwości. W większości przypadków zniwelowanie bólu i stanu zapalnego udaje się uzyskać do około roku.