Dopadła cię grypa, zapalenie oskrzeli lub zapalenie zatok. Masz trudności z oddychaniem? Poniżej przedstawiamy kilka metod fizjoterapeutycznych, które pomogą Ci w walce z dusznością i w przypadku problemów z układem oddechowym. Do napisania tego artykułu zainspirowały mnie również ostatnie wydarzenia na świecie związane z pandemią wirusa SARS-CoV-2. Krajowa Izba Fizjoterapii przygotowała obszerną broszurę zawierającą wytyczne dotyczące fizjoterapii pacjentów z COVID-19. Rehabilitacja oddechowa odgrywa tam kluczową rolę w łagodzeniu duszności i problemów z oddychaniem.
Układ oddechowy
Układ oddechowy składa się z dróg oddechowych górnych i dolnych. Górny odcinek dróg oddechowych odpowiada za ogrzewanie powietrza wchodzącego do układu oddechowego oraz oczyszczanie z pyłów i różnego rodzaju cząstek. W skład odcinka górnego wchodzą:
- jama nosowa
- gardło
- część krtani
Dolne drogi oddechowe tworzą:
- część krtani
- tchawica
- oskrzela, oskrzeliki i pęcherzyki płucne
W pęcherzykach płucnych dochodzi do wymiany gazowej między organizmem a otoczeniem. Nasze ciało pochłania tlen a wyrzuca dwutlenek węgla.
Do czego nam tlen?
Tlen jest niezbędny do wytworzenia przez nasz organizm energii. Procesy metaboliczne z udziałem tlenu, który dostaje się do wnętrza ciała przez płuca, pozwalają nam na codzienne funkcjonowanie. Upośledzenie wymiany gazowej, na przykład w wyniku zalegania wydzieliny w oskrzelach lub nieprawidłowego oddychania, skutkuje niedostatecznym poziomem utlenowania krwi. Odczuwamy wtedy duszność i nie możemy złapać tchu.
Przyczyny upośledzenia wymiany gazowej
Przyczyn duszności i problemów z oddychaniem może być wiele. Zaczynając od chorób genetycznych, wirusowych, zapalnych, kończąc na zaburzeniach funkcji mięśni oddechowych lub nawet nieprawidłowej technice oddychania. Do takich chorób należą m.in.:
- zapalenie zatok
- zapalenie oskrzeli
- zapalenie płuc
- nieżyt nosa
- mukowiscydoza
Mając na uwadze ostatnie wydarzenia na świecie należy wspomnieć o jednostce chorobowej wywołanej wirusem SARS-CoV-2 o nazwie COVID-19. W głównej mierze atakuje ona drogi oddechowe, prowadząc często do ostrej niewydolności oddechowej.
Niektóre z chorób, które powodują upośledzenie oddychania objawia się tak zwaną dusznością. Duszność może być nasilona w różnym stopniu i objawiać mniejszym lub większym uczuciem “braku tchu”. W cięższych przypadkach może dojść do ostrej niewydolności oddechowej, która może prowadzić nawet do śmierci.
Jaką rolę odgrywa fizjoterapia?
Jako, że cały mechanizm oddychania wiąże się również z ruchem to fizjoterapia może mieć duże znaczenie w zmniejszeniu pojawiającej się duszności i zaleganiach wydzieliny w oskrzelach, czy oskrzelikach. Istnieje kilka technik, które możecie wykorzystać, aby ułatwić wentylację płuc. Zacznijmy od najprostszych.
Technika oddychania torem brzusznym i dolnożebrowym.
Oddychanie torem brzusznym, czyli przeponą, jest o wiele bardziej efektywne niż walka o oddech z użyciem górnej części klatki piersiowej. Zwiększa ona ruchomość przepony, poprawia wentylację płuc przez uruchomienie zalegających rezerw powietrza w płucach i zmniejsza koszt energetyczny oddychania. Technika wygląda następująco.
Połóż się na plecach i ugnij nogi w kolanach. Aby uwidocznić ruch przepony połóż rękę dominującą na brzuchu, tuż poniżej linii żeber. Nabierz powietrza “do brzucha” przez nos. Ręka na brzuchu powinna znacząco unieść się do góry. Następnie wykonaj długi powolny wydech. Ręka powinna opaść razem z brzuchem. Wydech powinien trwać przynajmniej 3 razy dłużej niż wdech. Następnie unormuj oddech przez kilka sekund. Istotne jest rozluźnienie obręczy barkowej.
Oddech z dodatnim ciśnieniem wydechowym
Ćwiczenia oddechowe z dodatnim ciśnieniem wydechowym zapobiegają zapadaniu się oskrzelików i pęcherzyków płucnych przez ich rozprężanie. Dodatkowo zwiększają siłę mięśni oddechowych, które odpowiadają za aktywny wydech. Do tego typu ćwiczeń wykorzystuje się różnego rodzaju specjalistyczne narzędzia, ale my użyjemy najbardziej zaawansowanej technologii.
Aby przygotować trenażer weź półlitrową butelkę wody mineralnej. Odkręć i wylej połowę zawartości. Do środka włóż rurkę lub słomkę o średnicy ok 5mm i długości 20- 30cm. Wykonaj spokojny wdech przez nos. Zrób długi wydech przez słomkę do butelki z wodą. Pamiętaj o zasadzie wydech 3 razy dłuższy niż wdech. Wykonaj 10-15 powtórzeń. Odkrztuś wydzielinę.
Technika natężonego wydechu
Technika natężonego wydechu polega na wykonaniu szybkiego wydechu przy otwartej głośni. Ma to na celu przemieszczenie wydzieliny z oskrzelików do większych oskrzeli. Technika wygląda następująco.
- Weź umiarkowany wdech. Następnie długi wydech przy otwartej głośni tzw. haff (usta ułożone jak do wypowiedzenia litery o).
- Wykonaj 3 spokojne oddechy.
- Weź umiarkowany wdech. Wykonaj długi haff.
- Wykonaj 3 spokojne oddechy.
- Weź głęboki wdech i wykonaj krótki gwałtowny haff.
- Wykonaj 3 spokojne oddechy.
- Weź głęboki oddech i wykonaj krótki gwałtowny haff.
- W ostatnim kroku odkaszlnij wydzielinę.
Jeśli zajdzie taka potrzeba powtórz cykl.
Technika aktywnego cyklu oddechowego.
Składają się na nią powyższe techniki. W znaczny sposób zmniejsza duszność i ułatwia oddychanie. Przyjmij pozycję leżącą lub stojącą. Następnie wykonaj poniższe czynności.
Kontrola oddechu ( spokojny wdech i wydech torem przeponowym ok. 30 sek.)← ← ↑
↓
3-4 głębokie oddechy (3 sek. zatrzymanie powietrza na szczycie wdechu) ↑
↓
Kontrola oddechu (30 sek.) ↑
↓
3-4 głębokie oddechy (3 sek. zatrzymanie powietrza na szczycie wdechu) ↑
↓
Kontrola oddechu (30 sek.) ↑
↓
2x Technika nasilonego wydechu (płytki wdech, długi huff) ↑
↓
Kontrola oddechu (30 sek.) ↑
↓
2x technika nasilonego wydechu (głęboki wdech, krótki huff) ↑
↓
Próba odkaszlnięcia → → → → → → →↑
Proste ćwiczenia oddechowe zazwyczaj nie wymagają specjalistycznego sprzętu a ich efektywność może być zaskakująca. Przeznaczone są nie tylko dla osób z poważną niewydolnością oddechową, ale także dla sportowców i do codziennej praktyki “dobrego oddychania”. Jednak należy pamiętać, że tak jak z każdą formą ćwiczeń, i w tym przypadku nie należy przesadzać. Szczególnie niebezpieczna jest sytuacja, gdy dojdzie do hiperwentylacji organizmu. Dlatego warto udać się na konsultacje do fizjoterapeuty, który dokładnie wyjaśni w jaki sposób i jak często wykonywać dane ćwiczenia, a przede wszystkim sprawdzi, czy możecie je bezpiecznie wykonywać.
Damian Kulig
mgr fizjoterapii
terapeuta manualny
igłoterapeuta
