Fizjoterapia po endoprotezoplastyce kolana

Przyczyny degeneracji chrząstki stawowej

Najczęstszą chorobą, która prowadzi do zabiegu endoprotezoplastyki stawu kolanowego jest choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych. Polega ona na rozmiękaniu, włóknieniu i tworzeniu się owrzodzeń i ubytków chrząstki stawowej, a także do stwardnienia i zagęszczenia podchrzęstnej tkanki kostnej z wykształcaniem osteofitów i torbielek. Należy podkreślić, że proces chorobowy dotyczy nie tylko chrząstki stawowej!!! Obejmuje także pozostałe elementy stawu, w tym podchrzęstną warstwę kości, więzadła, torebkę stawową, błonę maziową oraz mięśnie okołostawowe. Nieleczona choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych prowadzi do ograniczenia nawet najprostszych codziennych aktywności. Choroba zwyrodnieniowa jest jedną z 10 chorób na świecie prowadzących do trwałego kalectwa.

Zapadalność na chorobę oraz stopień zmian zwyrodnieniowych rośnie wraz z wiekiem. Istnieje wiele czynników, które mają wpływ na powstawanie choroby. Są to m. in.:

• wiek- najbardziej znaczący dla rozwoju choroby,
• płeć żeńska- znacznie częściej u kobiet,
• zaburzenia hormonalne- okres pomenopauzalny,
• otyłość,
• czynniki genetyczne,
• nieprawidłowości w budowie stawu,
• złamania,
• niewłaściwe odżywianie- dieta uboga w witaminy i mikroelementy.

Objawy

Najczęstszymi objawami choroby zwyrodnieniowej są:

• przewlekły ból,
• zmniejszenie ruchomości,
• sztywność stawowa,
• osłabienie siły i wytrzymałości mięśni,
• bolesność palpacyjna,
• zaburzone obrysy stawów

Endoprotezoplastyka

Zabieg endoprotezoplastyki traktuje się jako ostateczność w walce z chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych. W pierwszym etapie należy zastanowić się nad wprowadzeniem fizjoterapii oraz artroskopii kolana w celu poprawy funkcjonowania stawu. Konieczność przeprowadzenia endoprotezoplastyki zachodzi, gdy zmiany zwyrodnieniowe i uszkodzenia oraz ból są na tyle duże, że nie pozwalają na funkcjonowanie pacjenta. Zabieg trwa około dwóch godzin i polega na wszczepieniu protezy stawu kolanowego składającej się z elementów: udowego, rzepkowego, piszczelowego oraz wkładek poliuretanowych imitujących chrząstkę. Podczas operacji najpierw wszczepiana jest proteza próbna, która po sprawdzeniu poprawności działania zastępowana jest protezą właściwą.

Fizjoterapia po operacji

Dobrze przeprowadzona fizjoterapia powinna rozpoczynać się już przed operacją. Fizjoterapeuta przygotowując pacjenta do operacji powinien zadbać o wzmocnienie mięśni kończyn dolnych i tułowia, co przyspieszy powrót do sprawnego funkcjonowania po zabiegu. Pacjent uczony jest także chodzenia o kulach, co będzie potrzebne w dalszym etapie rehabilitacji.

Bezpośrednio po zabiegu w okresie rehabilitacji ambulatoryjnej wykonuje się ćwiczenia zwiększające zakres ruchomości kończyny dolnej, takie jak ćwiczenia na szynie CPM, ćwiczenia bierne i ROM. Zaleca się wczesną pionizację oraz ćwiczenia oddechowe zapobiegające powikłaniom pooperacyjnym. Istotnym elementem jest możliwość obciążania kończyny po zabiegu. Wpływ na to ma sposób mocowania protezy do kości. Najczęściej stosowana jest proteza mocowana cementem. Pozwala to na szybsze obciążenie kończyny. Połączenia bezcementowe to takie gdzie kość wrasta w endoprotezę. Proces przebiega w ciągu kilku miesięcy, co wydłuża okres odciążenia. W przypadku mocowań cementowych można obciążać kończynę do granicy bólu przy pomocy balkoniku lub kul łokciowych już w 1 dobie pooperacyjnej. Przy braku przeciwwskazań możliwość pełnego obciążenia (z pomocą kul łokciowych) ma miejsce po 2 tygodniu. Po 3 miesiącach pacjent chodzi zazwyczaj bez dodatkowej pomocy. 

W późnym okresie pooperacyjnym, czyli mniej więcej po 6 tygodniu rozpoczyna się rozpoczynamy ćwiczenia rozciągające, z naciskiem na mięśnie kulszowo-goleniowe. Wprowadza się trening siły mięśniowej. Głównie są to ćwiczenia mięśnia czworogłowego uda ze względu na szybki zanik masy tego mięśnia oraz rolę jaką odgrywa w stabilizacji dynamicznej kolana. Dodatkowo pacjent wykonuje ćwiczenia innych grup mięśniowych: głównie tylnej grupy uda, łydki oraz pośladków. Każdorazowy trening powinien przebiegać pod kontrolą fizjoterapeuty, ze względu na możliwość niekorzystnego ich oddziaływania na endoprotezę. Do 6-7 tygodnia po zabiegu należy unikać ćwiczeń z zewnętrznym oporem. Po tym okresie wprowadzamy ćwiczenia w zamkniętym łańcuchu kinematycznym z obciążeniem masą ciała oraz ćwiczenia koncentryczne z niewielkim oporem zewnętrznym.

Skuteczna fizjoterapia zawiera także elementy pracy na tkankach miękkich, kinesiotaping, igłoterapię i fizykoterapię.

Co ze sportem i aktywnością?

Pacjenci po endoprotezoplastyce są wręcz namawiani do uprawiania aktywności fizycznej. Rzecz jasna pod nadzorem fizjoterapeuty i lekarza. Z polecanych aktywności korzystnie wpływających na rekonwalescencję i utrzymanie protezy w dobrym stanie należy wymienić:

• pływanie
• rower
• golf
• kręgle
• jazda konna
• aerobik
• narciarstwo
• tenis
• jazda na łyżwach
• trening siłowy i spacery.

Podsumowując, zabieg endoprotezoplastyki stawu kolanowego jest ostatecznością w walce ze zmianami zwyrodnieniowymi kolana. Jednak odpowiednio przeprowadzona operacja i wczesna rehabilitacja gwarantują powrót do pełnej sprawności po zabiegu.